Op zoek naar de boomkikker
Geschreven door Pim Schuitema
Een aantal jaar geleden vertelde iemand me over een kleine vaak gifgroen gekleurde kikkersoort die in struiken en bomen klimt. De boomkikker.
Alleen die naam vond ik al fascinerend! Ik kon me niet voorstellen dat deze kikkersoort in Nederland leeft.
Toch is het zo en ik ging op zoek.
Boomkikker op een bramenstruik blad
Trek je laarzen maar aan
Even voorstellen
Boomkikkers zijn door hun uiterlijk met geen enkele andere kikker of pad te verwarren.
Boomkikkers leven onder andere in Nederland.
De boomkikker is qua grootte vanaf heel klein tot ongeveer maximaal 5 centimeter groot.
Net als andere kikkers hebben boomkikkers een lange tong waarmee ze insecten vangen.
Boomkikkers zijn vanaf april tot en met september in de struiken te vinden, hun activiteit neemt naarmate de temperaturen dalen af , ze bereiden zich dan voor op hun winterslaap.
Ik krijg exotische vibes van deze dieren
De boomkikker is een compacte kikker met aan de bovenzijde een gladde huid. De kikker heeft lange slanke pootjes met hechtschijfjes aan de uiteinde van de vingers en tenen. De uiteinden van de vingers en tenen zijn geel lichtbruin. Qua kleur is het dier bijna geheel helder groen. Ik omschrijf het zelf als gifgroen. Vanaf de snuit loopt een donkerbruine streep naar het oog die zich achter het oog als een brede band tot de lies voortzet. De ogen zijn helder bruin. De groene kleur kan door verschillende omstandigheden snel veranderen, voorbeelden zijn; de kleur van de ondergrond, temperatuur en emoties. De kleur kan lichter worden (tot geelwit) of donkerder (vooral donkerbruin), en soms zelfs blauw.
Boomkikkers zonnen veel op bladeren, voornamelijk die van bramenstruiken. Ze zijn overdags verder weinig actief. Als er geen zon is dan verschuilen ze zich in de vegetatie. Toen ik tijdens een regenachtige dag boomkikkers ging zoeken vond ik er 2, terwijl ik er op een zonnige dag op dezelfde plekken rond de 50 vond. Deze dieren gaan in de schemering op jacht waarbij ze hun klim en springcapaciteiten goed gebruiken.
De kikkers komen ergens begin april uit hun winterslaap, eind april trekken de mannetjes richting het water en gaan daar 's avonds kwaken. In boeken en nieuwsberichten word dit geluid als kèkèkèkè omschreven, beluister de onderstaande youtube video als je wilt weten hoe kèkèkèkè daadwerkelijk klinkt 😜.
De vrouwtjes komen twee weken later naar het water, de paring volgt dan. Na het afzetten van 10 eiklompjes, met daarin 40 tot 70 eitjes op plantenstengels (zie youtube video verop in de blog) verlaten de vrouwtjes het water. De mannetjes kunnen nog maanden in de omgeving van het water blijven hangen, ze zijn te herkennen aan hun gekleurde geplooide keel die tijdens het kwaken tot een enorme ballon ter grootte van de halve kikker uitzet. Zelfs in september kan je ze nog horen kwaken.
De larven verlaten het ei na 2 weken, ze metamorfoseren na nog eens twee en een halve maand tot kikker. Interessant weetje is dat de kikkervisjes vegetarisch zijn tot ze uiteindelijk hun staart verliezen en kikker zijn, vanaf dat moment zijn het insecten eters. Na 3 of 4 jaar zijn de boomkikkers geslachtsrijp, dit hangt samen met de groeisnelheid, de grootte van de kikker en andere omstandigheden zoals voedsel en temperatuur.
In gevangenschap kunnen boomkikkers 22 jaar oud worden.
Het leefgebied
De boomkikker is op veel plaatsen waar hij vroeger leefde verdwenen.
Boomkikkers leven in vochtige gebieden met bij voorkeur stilstaand niet overschaduwd voedselrijk water zoals voor de voortplanting zoals ondiepe poelen waar bijvoorbeeld vee uit drinkt. Het is belangrijk dat er geen vissen in het water zwemmen want die eten de eitjes en de kikkervisjes op.
Helaas heb ik geen foto van de kikkerpoel maar de komende youtube video laat dit wel zien.
Soms staan de kikker poelen en slootjes droog wat goed is! Daardoor leven er geen vissen in de wateren.
“Soms valt er zoveel regen dat de slootjes overstromen”
Soms valt er zoveel regen dat de slootjes overstromen zoals op de foto hieronder.
In de kleine plasjes (overgebleven van een overstroomde sloot) zwommen kikkervisjes.
Overstroomd wandelpad. In de kleine plasjes die overbleven zwommen kikkervisjes.
Rondom de eerder benoemde ondiepe poelen zijn bosjes of houtwallen te vinden waarin ze voedsel kunnen vinden. Het viel me op dat de kikkers voornamelijk in bramenstruiken te vinden zijn. Een enkeling vind je tussen de bramenstruiken op een ander blad.
Boomkikker op eikenblad
Naast de poelen en struiken zijn overwintermogelijkheden o.a. in Nederland belangrijk, de kikker zoekt als de temperaturen dalen (rond oktober) een schuilplaats in een holle boom, tussen stenen, wortels, een stapel takken of strooisel op de grond. Sommige bronnen vermelden dat boomkikkers niet onder water in de modder overwinteren, andere bronnen vermelden dat boomkikkers dat wel doen.
Vergeleken met wat het vroeger was gaat het slecht met de boomkikker maar ook wel weer steeds beter.
Dat de boomkikker achteruit is gegaan komt onder andere doordat drinkplaatsen van vee verdwenen en houtwallen werden opgeruimd. Waterverontreiniging zou ook een mogelijke oorzaak kunnen zijn.
Op een gegeven moment werden er maatregelen getroffen om de kikker te beschermen en hun leefgebied te herstellen. In 1978 door Staatsbosbeheer een begin gemaakt met maatregelen ter bescherming van de laatste mogelijk nog gezonde populaties.
Hieronder vind je een video die 10 jaar geleden online is gezet, het verteld over de herintroductie van de boomkikker.
De poel waar ik kikkers heb gevonden dat is toevallig ook de poel van de video. Hierover later meer.
Spiderman vingers
Close-up van de vingers. Hier kan je aan de uiteinden de hechtschijfjes goed zien.
Boomkikkers hebben prachtige pootjes die op handjes lijken, ze kunnen hiermee als een spiderman blijven plakken aan objecten. Dit werk door zuignapjes aan het einde van de vingers en tenen die met behulp van slijm aan een oppervlakte blijven plakken. Hier zijn verschillende onderzoeken naar gedaan. Het is bijvoorbeeld bijzonder dat er geen vuil aan de zuignappen blijft plakken.
Boomkikker
Spiderman
Verticaal chillen
Verticaal chillen is voor dit dier geen probleem!
Op de een of andere manier hebben deze kikkers geen hinder van de stekels, ze gebruiken het als hun voordeel door zich ertussen te verstoppen.
Schutkleur
Wat echt heel gaaf is, is dat deze kikker volledig op zijn schutkleur vertrouwd.
Het blijkt dat ze de kleuren bruin / geelgroen / groen kunnen hebben maar bruin ben ik niet tegen gekomen.
Oké we doen een test, kijk maar eens zelf of je de kikkers kan vinden. (links onderin de foto staat het aantal kikkers)
Een enkele kikker sprong weg toen ik in de buurt kwam maar vrijwel allemaal bleven ze doodstil zitten. Nouja doodstil. 😂 die dieren gapen de hele tijd. En ze wrijven in hun ogen. Het lijkt erop dat ze hartstikke lui worden van dat zonnen de hele dag. hoe zit dat?
“Een kikker vervelt!”
Natuurlijk is niks zomaar wat het lijkt. Wat er in werkelijkheid gebeurt als de kikker gaapt of in zijn ogen wrijft is nog interessanter dan ik dacht! De kikker is niet aan het gapen, hij is aan het vervellen.
Net als alle andere amfibieën, vervellen boomkikkers met enige regelmaat. Vervellende kikkers eten hun vervelde huid, al tijdens het vervellen, volledig op. Ze schuren met hun pootjes over hun lichaam en maken "gapende" bewegingen om hun vel los te maken.
Hieronder kan je de vervelling goed zien.
close-up van gapende kikker met vel in zijn bek.
Close-up
De kikker wrijft met zijn pootjes over zijn kop om het loslatende vel te kwijt te raken.
Ik hoopte in 2023 de boomkikkers te kunnen spotten in een duingebied waar ik het hele jaar door graag kom. Ik weet zelfs rondom welke kikkerpoel ze leven. Helaas zijn er weinig boomkikkers in dat gebied over. gebleven. Als je mensen uit het gebied naar de boomkikkers vraagt dan hoor je verhalen over mensen die ze in plastic bakjes mee naar huis nemen om ze in een terrarium te stoppen of ze te verkopen. Dat helpt niet mee natuurlijk.. Ik besloot het beter aan te pakken.
Na meer onderzoek ging ik een jaar later weer op pad, Ik ben 19 mei en 9 juni in 2024 op pad gegaan.
19 mei was een regenachtige dag, ik vond met moeite na uren zoeken 3 kikkers. 9 juni was een zonnige dag, ik zocht samen met een vriend, we vonden rond de 50 kikkers.
Geen locatie
Een voorbijganger vroeg wat ik aan het fotograferen was, toen een vriend van me de kikker aanwees probeerde de man de kikker direct op te pakken om het dier mee te nemen naar zijn vrienden. Het dier viel in de bosjes en de man ging opzoek naar de volgende kikker. Ik vond de man respectloos. Mensen moeten altijd alles oppakken en meenemen.
Omwille van de bescherming van de kikker deel ik in dit blog geen locatie. Wil je weten waar je ze kunt vinden dan kan je me een mail sturen 👍
Boomkikkers fotograferen
Iedereen fotografeert natuurlijk op zijn eigen manier met zijn eigen specifieke instellingen en materialen.
Ik gebruik voor het fotograferen het Laowa 100mm f/2.8 2X Ultra-Macro APO Canon EF-mount objectief. “Objectief” is eigenlijk een fancy woord voor fotolens. Het leuke van dit objectief is dat hij 2x de ware grootte kan uitvergroten waardoor je hele kleine details kan vastleggen 100mm is voldoende om genoeg afstand van de dieren te bewaren. +-95% van de kikkers springt niet weg en blijft dood stil zitten, toch geloof ik best dat je die dieren stress geeft als je te dichtbij komt. Een ander risico is dat je op een tak van de struik gaat staan waardoor de kikker van het blad afvalt. Het lijkt me leuk om in het vervolg eens terug te gaan met een 50mm portret lens en een 70-200mm zoom lens, kijken wat de resultaten dan zijn.
Close-up boomkikker
Ik fotografeer met de Canon R5 systeemcamera, deze vind ik vooral handig omdat er een knop op zit waar je tijdens het focussen al kan zien hoe de scherpte diepte van de foto eruit komt te zien. Dat scheelt testshots maken.
Daarnaast heeft deze camera focus peaking. Voor kleine details zoals kikkers kan je goed een macro lens gebruiken, deze stellen vaak handmatig scherp waardoor focus peaking een enorme hulp is. focus peaking maakt rood wat in focus ligt (bij een macro lens komt dat op de mm nauwkeurig)
Eventueel kan je een monopod gebruiken, dat is een statief met 1 poot. een Tripod word lastig, al die struiken zitten in de weg.
Boomkikker op eikentak
Ik adviseer lekker met de camera te spelen en te proberen. Probeer vanuit verschillende richtingen een kikker te fotograferen. Verder kan je verschillende diafragma f-stops uitproberen. Controleer altijd na een aantal shots het resultaat. De lens die ik gebruik heeft geen stabilizer, hierdoor krijg ik al snel onscherpe foto’s. Om onscherpe foto’s te voorkomen schiet ik met een minimale shutter speed van 800.
Als er veel licht is dan houdt ik mijn iso op 200 (die staat op automatisch) en verhoog ik de shutter speed tot het moment dat de iso omhoog wilt gaan. Zo weet ik dat ik de hoogste shutter speed te pakken heb en ook de belichting goed is.
Heb respect voor de dieren en de omgeving, dat is belangrijker dan een plaatje.
Ik hoop dat ik je wat heb kunnen leren over deze bijzondere dieren.
Bedankt voor het lezen 👍tot de volgende
